گزارش نشست تخصصی “سیاست‌گذاری پایدار برای مهاجرین افغانستانی در ایران”
گزارش‌گر: رضا عطایی
انجمن راحل در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی خود، شانزدهمین جلسه از سری نشست‌های «وضعیت‌شناسی مهاجرین افغانستانی» را با عنوان «سیاست‌گذاری پایدار برای مهاجرین افغانستانی در ایران» روز شنبه ۸ سُبله/شهریور ۱۴۰۴ در خانه اندیشه‌ورزان در تهران برگزار نمود.
افتتاحیه نشست نشست با خوشامدگویی رضا عطایی، دبیر کارگروه اجتماعی-سیاسی انجمن راحل آغاز شد. وی در ابتدا با اشاره به رسالت انجمن در بررسی علمی مسئله مهاجرت، به تشریح اهداف برگزاری این سلسله نشست‌ها پرداخت: «آنچه انجمن راحل را به ادامه این مسیر ترغیب می‌کند، یافتن پاسخ این پرسش بنیادین است که پس از چهار دهه میزبانی، چرا گفتمان و سیاست اخراج به گفتمان غالب در خصوص مهاجرین تبدیل شده است؟»
امیرحسین چیت‌ساززاده، پژوهشگر حوزه مهاجرت و توسعه، به عنوان سخنران اصلی نشست، ارائه خود را با تحلیل تاریخی سیاست‌های مهاجرتی ایران آغاز کرد. وی با تقسیم‌بندی بیش چهار دهه گذشته به سه دوره کلیدی، به تحلیل هرکدام پرداخت:
«دوره اول (دهه ۶۰): دوره درهای باز که در آن مهاجرین تقریباً شرایط برابر با شهروندان ایرانی داشتند. دوره دوم (دهه ۷۰): دوره بازگشت که با استقرار دولت جمهوری در افغانستان آغاز شد. دوره سوم (اواسط دهه ۸۰ به بعد): دوره ساماندهی که البته بیشتر شاهد بی‌سیاستی بودیم تا سیاست‌گذاری مدون.»
چیت‌ساززاده با تأکید بر واکنشی بودن سیاست‌های ایران، به ارائه راهکارهای خود پرداخت:
۱. اقتصادمحوری و ویزای کاری هدفمند «ما باید بپذیریم که بخش قابل توجهی از مهاجرت به ایران با انگیزه اقتصادی صورت می‌گیرد.باید بر اساس نیاز واقعی بازار کار ایران، ویزای کاری هدفمند صادر کنیم.»
۲. طراحی پلکان امید «مهاجر باید بداند در ازای رعایت قانون و پرداخت مالیات،مسیری برای پیشرفت دارد. این پلکان می‌تواند از اقامت موقت شروع شود و به تدریج به اقامت دائم و حقوق بیشتر ختم شود.»
در این نشست، دکتر سیدعسکر موسوی، انسان‌شناس برجسته افغانستانی و استاد پیشین دانشگاه آکسفورد نیز حضور داشت و با تکمیل بحث چیت‌ساززاده، به تشریح ابعاد پیچیده تاریخی و فرهنگی مسئله، به ارائه تحلیل عمیق‌تری پرداخت:
«لازم است تحلیل تاریخی روابط دو کشور را به یاد داشته باشیم که روابط ایران و افغانستان تنها به چهار دهه اخیر محدود نمی‌شود. ما تاریخ مشترک طولانی‌ای داریم که باید در سیاست‌گذاری‌هایمان آن را در نظر بگیریم. متأسفانه نگاه کوتاه‌مدت باعث شده از این سرمایه تاریخی غافل بمانیم.»
دکتر موسوی با انتقاد از سیاست‌های فعلی و با تایید محور اصلی ارائه چیت‌ساززاده مبنی بر بی‌سیاستی بودن گفت:«شاهد آن هستیم که به جای سیاست‌گذاری، تنها در حال واکنش نشان دادن به بحران‌ها هستیم. این رویکرد نه تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه به پیچیده‌تر شدن آنها هستیم».
وی در بخش دیگر صحبت‌های خود به تحلیل جامعه‌شناختی مسئله نیز پرداخت: «در هر دو کشور شاهد تغییرات عمیق اجتماعی هستیم. نسل جدید مهاجرین با نسل اول کاملاً متفاوت است. این تغییرات را درک کنیم و سیاست‌های‌مان را بر اساس این واقعیت‌های جدید تنظیم کنیم.»
پرسش و پاسخ و گفت‌وگوی علمی در بخش پایانی نشست،حاضران به طرح پرسش‌های خود پرداختند. دکتر موسوی و آقای چیت‌ساززاده به تفصیل به پرسش‌ها پاسخ دادند.
رضا عطایی در جمع‌بندی پایانی با تشکر از حضار گفت: «از حضور ارزشمند آقای چیت‌ساززاده و دکتر موسوی بسیار آموختیم. انجمن راحل متعهد است که این گفت‌وگوها را در راستای فهم بهتر و رسیدن به راهکارهای مناسب در خصوص وضعیت مهاجرین افغانستانی در ایران ادامه دهد».
