گزارشی از نقد کتابِ “نیم‌قرن مبارزه و سیاست” گفتگو با عبدالحمید محتاط، نوشته‌ی سمیه رامش
به گزارش گزاره، سیزدهمین نشست از سلسله نشست‌های “کتاب‌نامه بلخ” با محوریت نقد و نظر کتابِ “نیم‌قرن مبارزه و سیاست” عصر روز سه‌شنبه، ۱۱ ثَور/اردیبهشت ۱۴۰۳ در کافه کتاب “عمارت بلخ” در تهران برگزار شد.
عمارت بلخ با هدف معرفی فرهنگ و جامعه افغانستان در ایران، محلی در قلب تهران -تقاطع بلوار کشاورز و خیابان کارگر شمالی- است که بیش سه سال از بازگشایی آن می‌گذرد و در این مدت توانسته است باتوق علاقمندان به شناخت فرهنگ افغانستان، شود.
به گفته رضا عطایی، دبیر نشست‌های کتاب‌نامه بلخ، کتاب‌نامه بلخ یکی از برنامه‌های متوالی عمارت بلخ با هدف کتاب‌شناسی افغانستان می‌باشد که در این جلسات، نقد و بررسی هرگونه آثاری با موضوع افغانستان، محور جلسات می‌باشد. به اذعان دبیر جلسات کتاب‌نامه بلخ، در دوازده نشست گذشته، کتاب‌های متنوعی از ناشران و نویسندگان مختلف در موضوعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ادبی مرتبط با افغانستان، مورد نقد و نظر جلسات کتاب‌نامه بلخ قرار گرفته است.
آثاری همچون “تاریخ افغانستان؛ یادداشت‌ها و برداشت‌ها” اثر محمدآصف آهنگ از نشر واژه(کابل)، “ناپلئون افغانستان” اثر سندی گال از نشر کلکین(تهران)، “پیشگامان شعر نو در افغانستان” اثر پرتو نادری از نشر زریاب(کابل)، “شاه کابل، مطرب خرابات؛ داستان‌های کوتاه زنان افغانستان” از نشر ثالث (تهران)، “سایه افغانستان بر امنیت در آسیای مرکزی” اثر کریل نورژانوف و امین صیقل از نشر موسسه ایراس(تهران)، “تصویر عبرت” به کوشش فرید بیژن از نشر امیری(کابل)، “شعر، هنر زبانی زیبا” اثر زنده‌یاد محمدناصر رهیاب، نشر آمو(تهران) و…
سیزدهمین نشست کتاب‌نامه بلخ، با حضور جمعی از دانشگاهیان و اهالی فرهنگ ایران و افغانستان و همچنین با پخش پیام صوتی نویسنده کتاب “نیم‌قرن مبارزه و سیاست” خانم سمیه رامش در آغاز نشست برگزار شد.
خانم رامش در پیام صوتی هفت دقیقه‌ای خویش ضمن تشکر از عوامل کتاب‌نامه بلخ، به ذکر نکاتی که در یادداشت اخیر رضا عطایی -دبیر نشست- در سایت کلکین در خصوص معرفی کتاب پرداخت.
عطایی دبیر نشست، ضمن تقدیر و تشکر از همکاری‌ها و تعامل سازنده مدیریت انتشارات امیری، وسیم امیری و نماینده انتشارات امیری در تهران آقای کریمی با سلسله نشست‌های کتاب‌نامه بلخ، کتاب را اثری قابل توجه و بی‌نظیر از تاریخ شفاهی معاصر افغانستان خواندند که با زحمات خانم رامش، ما امروز روایت عبدالحمید محتاط از سیر تحولات نیم قرن اخیر افغانستان را نیز در اختیار داریم.
در این نشست، محمدامین رشادت، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه به عنوان کارشناس افغانستانی و سیدمهدی حسینی تقی‌آباد، استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ معاصر به عنوان کارشناس ایرانی، دو منتقد نشست بودند که از ابعاد و زوایای مختلف به نقد و ارزیابی کتاب پرداختند.
رشادت با برشمردن ویژگی‌های مثبت کتاب از جمله روانی متن و ویراستاری خوب، قالب وساختار کتاب را از لحاظ بخش‌بندی و فصل‌بندی، دارای اشکال دانستند. و از آن‌جایی که کتاب به حالت گفتگو هست، رفت و برگشت‌های متعدد مطالب کتاب از لحاظ زمانی (پرش از زمان حال به زمان‌های گذشته) را نیز برای خواننده، تا حدودی دشوار و پیچیده ذکر کردند.
بنا به گفته رشادت، در روایت محتاط، سه گسست مهم تاریخی افغانستان معاصر که عبارتند از کودتای ۲۶ سرطان/تیر ۱۳۵۲، کودتای هفت ثَور ۱۳۵۷ و گسست سوم سقوط حزب دموکراتیک خلق به خوبی بیان شده است و نقش عوامل خارجی نیز در سیر تحولات معاصر افغانستان در کتاب از زبان کسی که خود از بازیگران مهم تحولات بوده، تشریح شده است.
حسینی تقی‌آباد با بیان ضرب‌المثل “دیکته نانوشته غلط ندارد” کتاب نیم‌قرن مبارزه و سیاست را در نوع خود اثری ارزشمند توصیف کرد و عنوان کتاب را، نام با مسمایی خواند.
حسینی تقی‌آباد با خواندن بخش‌هایی از کتاب، به اشتراکات و روابط جریانات چپ در ایران و افغانستان پرداخت که در این کتاب به این موضوع نیز به خوبی اشاراتی شده است.
بنا به گفته حسینی تقی‌آباد، یکی از ویژگی‌های کتاب، لحن صادقانه روای کتاب است که می‌کوشد روایت خود را صادقانه بیان نماید و قصد تطهیر کارنامه خود یا جریانات منتسب به خود را ندارد.
حسینی تقی‌آباد، نقدی به نویسنده و مصاحبه‌گر کتاب داشتند که مناسب بود در ذیل روایت محتاط، روایت جریانات مقابل نیز به صورت پاورقی در کتاب آورده می‌شد یا مناسب است که در تجدیدچاپ‌های بعدی آورده شود.
شایان ذکر است در این نشست، شخصیت علمی-فرهنگی برجسته افغانستان، استاد دکتر سید‌عسکر‌موسوی نیز حضور داشتند که در پایان نشست، با بی‌نظیر خواندن کتاب، نکاتی درباره جریانات چپ در افغانستان افزودند. همچنین پیشنهاد کردند که مناسب است در تجدیدچاپ‌های بعدی کتاب، سایر روایت‌های معاصرین عبدالحمید محتاط، اعم از موافق یا مخالف، نیز حالت تطبیق و بررسی مقایسه‌ای بگیرد.
شایان ذکر است کتاب “نیم‌قرن مبارزه و سیاست” حاصل بیست و هفت گفتگوی ویدیویی-اسکایپی سمیه رامش با عبدالحمید محتاط است که زندگی و خاطرات محتاط را از بدو تولد تا سال ۱۴۰۰ ه.ش در بر می‌گیرد و مصاحبه‌ها همگی پیش از سقوط کابل و نظام جمهوریت(۱۵ آگوست ۲۰۲۱م) صورت گرفته است و در نهایت به شکل کتابی ۵۳۵ صفحه‌ای چاپ و منتشر شده است.
چاپ اول کتاب سال ۱۴۰۰ و چاپ دوم آن را در سال ۱۴۰۱ انتشارات امیری بر عهده داشته است.
همچنین یادداشت معرفی کتاب “نیم‌قرن مبارزه و سیاست” که توسط رضا عطایی نوشته شده است را می‌توانید در لینک زیر بخوانید.
دیدگاه‌ها و نظرات ابرازشده در این مقاله لزوماً سیاست یا موضع گزاره را بازتاب نمی‌دهد.
